Η Εργοθεραπεία είναι επιστήμη υγείας που μέσω της χρήσης στοχοκατευθυνόμενων δραστηριοτήτων, δηλαδή δραστηριότητες με συγκεκριμένο στόχο ανάλογα με τα ελλείμματα του κάθε παιδιού, προάγει την ανεξαρτησία και τη λειτουργικότητα του παιδιού στους τομείς της αυτοφροντίδας, της σχολικής απόδοσης,της κοινωνικότητας και του παιχνιδιού. Ο Εργοθεραπευτής -κατόπιν αξιολόγησης του παιδιού που γίνεται είτε μέσω της κλινικής παρατήρησης είτε με τη χρήση σταθμισμένων αξιολογητικών εργαλείων- είναι υπεύθυνος για τη δημιουργία εξατομικευμένου θεραπευτικού προγράμματος, έτσι ώστε το παιδί να φτάσει στο μέγιστο λειτουργικό δυναμικό.

Σύμφωνα με τον Αμερικανικό Σύλλογο Εργοθεραπευτών, εάν το παιδί σας παρουσιάζει τρεις ή περισσότερες από τις παρακάτω δυσκολίες, χρήζει εργοθεραπευτικής αξιολόγησης:

• Δεν παίζει με παιχνίδια της ηλικίας του

• Δυσκολεύεται να αυτοεξυπηρετηθεί

• Έχει ελαττωμένο μυϊκό τόνο (μοιάζει αδύναμο)

• Είναι αδέξιο

• Πέφτει εύκολα κάτω

• Τρακάρει πάνω σε άλλους ή σε έπιπλα

• Δυσκολεύεται να υπολογίσει καλά τη θέση του σώματός του στον χώρο (χτυπάει εύκολα)

• Σπάει συχνά τα παιχνίδια του

• Δεν του αρέσει να χοροπηδάει, να κάνει κούνια

• Δυσκολεύεται να ζωγραφίσει μέσα σε γραμμές, να κάνει παζλ, να κόψει με το ψαλίδι στο Νηπιαγωγείο

• Υπάρχει εμφανής καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας

• Η ομιλία του είναι δυσνόητη, δεν αρθρώνει σωστά

• Είναι πολύ υπερκινητικό, δεν μπορεί να ησυχάσει

• Είναι πολύ παθητικό, πάρα πολύ ήσυχο και αποτραβηγμένο

• Δεν του αρέσει το μπάνιο, το κόψιμο των νυχιών ή το κούρεμα των μαλλιών

• Δεν του αρέσει να το παίρνουν αγκαλιά

• Είναι πολύ ευαίσθητο σε οσμές, γεύσεις, θορύβους ή αγγίγματα

• Αποφεύγει την παιδική χαρά

• Έχει δυσκολίες στον ύπνο

• Έχει δυσκολίες στο φαγητό, λερώνεται υπερβολικά ή δεν τρώει κάποιες βασικές τροφές

• Δεν μπορεί να συγκεντρωθεί ή συγκεντρώνεται υπερβολικά σε δραστηριότητα με αποτέλεσμα να μην μπορεί να μεταβεί σε άλλη

• Χρειάζεται περισσότερη εξάσκηση από άλλα παιδιά για να μάθει καινούρια πράγματα

• Αντιστρέφει γράμματα και αριθμούς, δεν αφήνει διάστημα μεταξύ των γραμμάτων και λέξεων όταν γράφει

• Ο γραφικός του χαρακτήρας είναι πολύ κακός

• Κουράζεται εύκολα κατά την σχολική του εργασία

• Δυσκολεύεται να ακολουθήσει προφορικές οδηγίες

• Έχει ελαττωμένη αυτοπεποίθηση

• Δυσκολεύεται να κάνει φίλους της ίδιας ηλικίας, προτιμά να παίζει με μεγαλύτερα ή μικρότερα παιδιά

(ΠΗΓΗ: AMERICAN OCCUPATIONAL THERAPY ASSOSSIATION (AOTA))

Η Εργοθεραπεία παρεμβαίνει σε ένα ευρύ φάσμα της ανάπτυξης του παιδιού. Συνοπτικά οι τομείς παρέμβασης είναι οι ακόλουθοι:

ΑΔΡΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ

Σε αυτόν τον τομέα αναπτύσσονται οι δεξιότητες της αδρής κίνησης. Ο Αδρός Αμφίπλευρος Συντονισμός, όπου το παιδί χρησιμοποιεί και τις δύο πλευρές του σώματος συγχρόνως και συντονισμένα κατά τη διάρκεια μιας δραστηριότητας, όπως για παράδειγμα παιχνίδι με την μπάλα, πηδήματα, ρολλάρισμα, σκάλες, ποδήλατο κ.ά. Επίσης, ο Οπτικοκινητικός Συντονισμός, όπου είναι η ικανότητα του παιδιού να συντονίζει τα μάτια με την κίνηση του σώματος κατά τη διάρκεια μιας δραστηριότητας, για παράδειγμα ζωγραφική εντός πλαισίου. Τέλος, η Πλευρίωση όπου είναι η επικρατέστερη πλευρά του σώματος, η ικανότητα του παιδιού να χρησιμοποιεί μία κατά προτίμηση πλευρά (αριστερή ή δεξιά).

ΛΕΠΤΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ

Αυτός ο τομέας περιλαμβάνει όλες τις κινητικές δεξιότητες του άνω άκρου, δηλαδή του χεριού. Πιο αναλυτικά αφορά τον λεπτό συντονισμό των κινήσεων και την επιδεξιότητα των δαχτύλων για το χειρισμό μικρών αντικειμένων, όπως για παράδειγμα η χρήση του ψαλιδιού και άλλων παιδικών εργαλείων όπως το βίδωμα και το ξεβίδωμα κ.ά. Επίσης αφορά τα λειτουργικά πρότυπα σύλληψης, όπως η λαβή που κρατάει ένα παιδί τον μαρκαδόρο ή το μολύβι. Τέλος, περιλαμβάνεται ο γραφοκινητικός τομέας, όπου το παιδί μαθαίνει να ζωγραφίζει και να γράφει.

ΠΡΑΞΗ

Πράξη είναι η ικανότητα του παιδιού να συλλαμβάνει, να σχεδιάζει και να εκτελεί μία νέα κινητική δράση. Σε αυτόν τον τομέα συγκαταλέγεται η μίμηση κινήσεων, ο ιδεασμός (ανάπτυξη φαντασίας), ο κινητικός σχεδιασμός -δηλαδή πώς θα κάνει πράξη αυτό που έχει σκεφτεί- και η εκτέλεση, δηλαδή το αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, εάν σε ένα παιδί ζητηθεί να φτιάξει με τουβλάκια ένα σπίτι είναι η όλη διαδικασία που θα ακολουθήσει από τη στιγμή που θα το σκεφτεί μέχρι να το φτιάξει.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ – ΑΥΤΟΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ

Σε αυτόν τον τομέα περιλαμβάνεται η εκπαίδευση της προσωπικής υγιεινής όπως για παράδειγμα η αγωγή τουαλέτας, το πλύσιμο δοντιών, η ένδυση-απόδυση ρούχων και παπουτσιών, ο χειρισμός κουταλιού και πιρουνιού κατά τη διάρκεια του σίτισης, το σιγύρισμα, δηλαδή το παιδί να μαθαίνει να μαζεύει τα πράγματά του και να τα τακτοποιεί.

ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΚΙΝΗΤΙΚΟΣ  ΤΟΜΕΑΣ

Ο αισθητικοκινητικός τομέας περιλαμβάνει τον έλεγχο και την ανάπτυξη των αισθητηριακών δεξιοτήτων όπου είναι:

Η Αισθητηριακή Καταγραφή, όπου το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (Κ.Ν.Σ.) καταγράφει τις αισθητηριακές πληροφορίες και βοηθάει το άτομο να προσέξει ή να παρακολουθήσει ένα ερέθισμα.

Η Αισθητηριακή Επεξεργασία,  η ικανότητα του Κ.Ν.Σ. να επεξεργάζεται σωστά τα αισθητηριακά ερεθίσματα.

Και την ανάπτυξη των αντιληπτικών δεξιοτήτων, όπως:

Οι δεξιότητες Απτικής Αντίληψης αφορούν τη στερεογνωσία, δηλαδή την ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίζει αντικείμενα με την αίσθηση της αφής, και τη γραφαισθησία, η οποία αφορά την αναγνώριση συμβόλων μέσω αφής.

Οι δεξιότητες Ιδιοδεκτικής Αντίληψης (π.χ. Το παιδί να διακρίνει τη δεξιά από την αριστερή πλευρά του σώματος, να έχει αντίληψη του σώματος και κιναισθησία,να αναγνωρίζει την κατεύθυνση των κινήσεων).

Οι δεξιότητες Οπτικής Αντίληψης, όπως οπτικό κλείσιμο, διαχωρισμός εικόνας-φόντου, αντίληψη βάθους, σταθερότητα φορμών π.χ. παζλ, κ.ά.

ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ

Μέσα από την εμπλοκή με τις στοχοκατευθυνόμενες δραστηριότητες ενισχύονται τα ενδιαφέροντα, η αυτοέκφραση και η πρωτοβουλία του παιδιού, καθώς και η κοινωνική συμπεριφορά (βλεμματική επαφή, αυτοέκφραση με κατάλληλους για το περιβάλλον τρόπους, ανάληψη κοινωνικών ρόλων, όπως του μαθητή – του φίλου, έλεγχος εαυτού, αποφυγή επιθετικότητας, απόσυρσης).

ΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

Ο Γνωστικός τομέας περιλαμβάνει την εκπαίδευση δεξιοτήτων όπως: α) την προσοχή και τη συγκέντρωση, καθώς και την παραμονή σε μία δραστηριότητα για όσο χρόνο απαιτείται, β) την άμεση και μακροπρόθεσμη οπτική και ακουστική μνήμη, γ) τον προσανατολισμό στον χώρο (εκπαίδευση εννοιών όπως πάνω, κάτω, μέσα, έξω κ.τ.λ.), δ) τον χρονικό προσανατολισμό (εκπαίδευση εννοιών όπως πριν, μετά, ημέρες εβδομάδας κ.τ.λ.). Επίσης, περιλαμβάνεται η εκπαίδευση σχημάτων, χρωμάτων κ.ά. όσον αφορά στην ταύτιση, αναγνώριση και γενίκευση αυτών. Τέλος, περιλαμβάνεται η κατηγοριοποίηση (εκπαίδευση στις ομοιότητες και διαφορές), καθώς και η σειροθέτηση (τοποθέτηση πληροφοριών και δεδομένων σε μία σειρά, π.χ. αρχή, μέση, τέλος).

ΝΕΥΡΟΜΥΙΟΣΚΕΛΕΤΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ

Ο τομέας αυτός περιλαμβάνει τον έλεγχο, την εξάσκηση, καθώς και την ωρίμανση των αντανακλαστικών, την ενδυνάμωση του μυϊκού τόνου, της μυϊκής δύναμης και αντοχής σε διάφορες δραστηριότητες. Επίσης, περιλαμβάνει την ισορροπία και τον έλεγχο της στάσης του σώματος σε καθιστή ή όρθια θέση κ.τ.λ., όπως για παράδειγμα πώς κάθεται ένα παιδί στην καρέκλα του, αν ξαπλώνει το σώμα του πάνω στο τραπέζι κατά τη διάρκεια εργασιών.

Είναι μια νευρολογική διαδικασία που οργανώνει τις αισθήσεις από το σώμα μας και από το περιβάλλον και μας καθιστά ικανούς να χρησιμοποιήσουμε το σώμα μας πιο αποτελεσματικά μέσα στο περιβάλλον.

(πηγή: A.J.Ayres,1989)

Το σώμα μας έχει 7 αισθητηριακά συστήματα (Ακοή, Όραση, Όσφρηση, Γεύση, Αφή, το Αιθουσαίο που έχει σχέση με την έλξη της βαρύτητας και της κίνησης του κεφαλιού στον χώρο, το ιδιοδεκτικό που έχει σχέση με τη στάση του σώματος και την κίνηση), όπου εάν ένα ή παραπάνω από αυτά υπολειτουργεί τότε το παιδί χρήζει παρέμβασης της αισθητηριακής ολοκλήρωσης. Επίσης, εργοθεραπευτική παρέμβαση μέσω της μεθόδου της αισθητηριακής ολοκλήρωσης εφαρμόζεται όταν το παιδί έχει διαταραχή στην αισθητηριακή ρύθμιση, η οποία σχετίζεται με το επίπεδο εγρήγορσης που μπορεί να είναι υψηλό ή χαμηλό (υπερκινητικό / παθητικό).

Παραδείγματα:

Όταν ένα παιδί είναι ευαίσθητο στους ήχους και κλείνει τα αυτιά του ή αποσπάται εύκολα από αυτούς, όταν ένα παιδί αποφεύγει ή αναζητά επίμονα να πιάνει κάποιες υφές ή δείχνει να μην αντιλαμβάνεται την αίσθηση του πόνου και της θερμοκρασίας, όταν ένα παιδί φαίνεται να είναι αδέξιο στις κινήσεις του ή να συγκρούεται και να σπρώχνει, όταν ένα παιδί δεν έχει καλή ισορροπία και εμφανίζει κακή στάση σώματος ή φόβο για κινητικές δραστηριότητες, όταν ένα παιδί είναι πολύ ευαίσθητο σε φώτα και κλείνει τα μάτια του ή δυσκολεύεται να βρει αντικείμενα σε μη οργανωμένο περιβάλλον π.χ. μέσα σε ένα ακατάστατο συρτάρι, όταν ένα παιδί είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο σε οσμές και γεύσεις, όταν ένα παιδί είναι υπερκινητικό ή πολύ παθητικό και ήσυχο.